“Als je focust op resultaat, zul je nooit veranderen. Als je focust op verandering, zul je resultaat zien”.
Een ietwat ‘cheesy’ quote, maar waar zeker een kern van waarheid inzit. Dit strookt echter niet met wat ik in de praktijk terug zie. De meeste sportculturen zijn nog steeds erg prestatiegericht. En dat is erg zonde. Elke fanatieke sporter wil natuurlijk winnen. Ga je hier echter teveel op focussen, dan zal dat niet bevorderlijk zijn voor je prestaties.
Tussen het achtste en tiende levensjaar beginnen kinderen hun prestaties te vergelijken met die van leeftijdsgenoten. Als gevolg van onderlinge concurrentie en verwachtingen van volwassenen kan faalangst ontstaan. Daarbij worden kinderen op deze leeftijd gevoeliger voor afwijzing. Het laatste wat je op die leeftijd dus wilt is ‘afgaan’ voor al je vrienden. Je focus kan in zo’n geval komen te liggen op niet willen verliezen, in plaats van willen winnen. Dat is precies wat er bij mij gebeurde.
Toen ik zeven was begon ik met judo. Resultaten waren echter het laatste waar ik toen mee bezig was. Ik was gewoon helemaal gek op de sport, en vond het fantastisch om mezelf steeds beter te zien worden. Juist toen de focus nog niet lag op resultaten, won ik ironisch genoeg de meeste prijzen. Dat veranderde een paar jaar later allemaal. Wat mijn leeftijdsgenoten van mij en mijn prestaties vonden werd ook bij mij (zoals de theorie beschrijft) erg belangrijk en dit beïnvloedde mijn focus immens. Want wat nou als ik op een toernooi al mijn wedstrijden zou verliezen, terwijl mijn leeftijdsgenootjes wel alles wonnen? Dit leidde tot veel angstig gepieker en faalangst. Wat nou als.. wat zullen ze wel niet denken als.. PANIEK!
Ik denk dat je zelf wel kunt invullen wat dat met je aandacht, concentratie, plezier en uiteindelijk ook je prestaties doet. Dit heeft allemaal te maken met je mindset. Sommigen hebben het graag over een groeimindset (je focust op je ontwikkeling in plaats van op resultaten en gelooft in de rekbaarheid van talent) en statische mindset (talent heb je of heb je niet, waarbij de focus op resultaten ligt). Hoe je het ook wilt noemen, waar het om gaat is dat je focust op dat wat belangrijk en relevant is. Hoe ga je een wedstrijd in? Laat gewoon eens zien wat je op de trainingen ook allemaal lukt. Geloof in de dingen die je al kunt. Focussen op MOETEN winnen of absoluut NIET willen verliezen is op zo’n moment niet relevant. Zolang je je best maar doet. Als je verliest, maak aantekeningen, ga terug naar huis en naar de trainingen en denk na over waarom het niet is gelukt om te winnen. Volgende keer probeer je het opnieuw en zal het beter gaan. Elke wedstrijd is een kans om voor jezelf te testen hoe goed je bent en vooral hoe je kunt verbeteren. Als je er meer op deze manier in staat, zal je waarschijnlijk ook minder gespannen zijn. Zorg je daarnaast ook voor meer positieve, aanmoedigende gedachtes, dan komen die resultaten vanzelf wel.
Naast dat ik inmiddels een stuk ouder ben, heb ik nu ook meer kennis en ben ik me bewuster van dit soort sportpsychologische processen en vaardigheden. Oh, wat had ik dit graag allemaal aan mijn jongere ik verteld! Maar deze ervaringen en kennis komen nu goed te pas. Ik ben inmiddels 25 en onlangs gestart met tennislessen. Blijft lastig, zo’n nieuwe sport leren. Al in de eerste les stond ik scheldend op de baan omdat mijn lompe forehand de bal lanceert naar de baan naast me en ik een punt verlies. Oeps, toch nog een beetje geneigd om te focussen op dat resultaat! Maar stap 1 is in ieder geval gelukt: het herkennen van dit soort gedachten en waar mijn focus ligt. Vervolgens probeer ik mezelf positief toe te spreken en te focussen op de tips en stappen die mijn leraar me net heeft uitgelegd. Ik gebruik mijn fouten door te kijken of zelfs te vragen wat er precies nog(!) niet goed ging.
Ondanks dat ik tegenwoordig veel fanatieker ben dan ik als kind was, merk ik dat het plezier weer helemaal terug is. Ik haal ontzettend veel energie en motivatie uit de ontwikkelingen die ik mezelf zie maken. Als een klein kind kijk ik elke week weer uit naar de volgende les en om nog beter te worden. En ik kijk uit naar mijn eerste competitiewedstrijden. De fanatieke sporter in mij kan niet wachten om iedereen van de baan te slaan. Maar ondanks dat fanatisme zal ik zorgen dat mijn focus tijdens die wedstrijden zal liggen op positief blijven, rustig blijven en op alle nieuwe technieken die ik geleerd heb. Want dat is op dat moment het enige wat telt en echt belangrijk is.
Doris Zandvliet, MSc.
Sport- en prestatiepsycholoog